Månadsarki: mars 2020

Ymse

Tradisjon og fornying

Legg att eit innspel

Her er programmet for Valle Radio denne veka:

Ymse

Virusinformasjon

Legg att eit innspel
Viktig informasjon vedrørende koronavirus
Dette innlegget fikk jeg av en Facebookvenn fra Ålesund, Frode Inge Helland. Han hadde oversatt det fra engelsk etter å ha fått det fra en kusine i USA. Jeg syntes det var meget god virusinformasjon.
Å vite hva vi har med å gjøre, gjør det enklere å forstå hvordan man skal takle det.
1. Viruset er ikke en levende organisme, men et proteinmolekyl (DNA) dekket av et beskyttende lag med lipid (fett), som, når de absorberes av cellene i okulære, nese eller munnhulens slimhinner, endrer genetiske koden deres. (mutasjon) og gjør dem til aggressorer og formeringsceller.
2. Siden viruset ikke er en levende organisme, men et proteinmolekyl, blir det ikke drept, men degenereres på egenhånd. Oppløsningstiden avhenger av temperatur, fuktighet og type materiale der den befinner seg.
3. Viruset er veldig lite robust. Det eneste som beskytter det, er et tynt ytre lag med fett. Derfor er enhver såpe eller vaskemiddel det beste middel, fordi skummet løser opp fettet. Derfor må du gni hendene i 20 sekunder eller mer, for å lage mye skum. Ved å oppløse fettlaget løser proteinmolekylet seg opp og brytes ned på egenhånd.
4. Varme smelter fett. Derfor er det så godt å bruke vann over 25 grader Celsius til vask av hender, klær og alt. I tillegg lager varmt vann mer skum og som gjør det enda mer nyttig.
5. Alkohol eller enhver alkoholblanding på over 65 % løser opp ethvert fett, spesielt det eksterne lipidlaget av viruset.
6. Enhver blanding med 1 del blekemiddel og 5 deler vann løser opp proteinet, bryter det ned fra innsiden.
7. Etter såpe, alkohol og klor, hjelper oksygenert vann, fordi peroksid løser opp virusproteinet, men man må bruke det rent og det kan skade huden.
8. INGEN ANTIBIOTIKA HJELPER. Viruset er ikke en levende organisme slik som bakterier. Man kan ikke drepe det som ikke lever med antibiotika, men men heller løse opp strukturen, som nevnt ovenfor.
9. Rist aldri brukt eller ubrukte klær, laken eller klut. Mens viruset er festet til en porøs overflate, er det veldig lite motstandsdyktig og oppløses på bare på rundt 3 timer på stoff og porøs overflater, 4 timer kobber, fordi den er naturlig antiseptisk. Og på tre, fordi den fjerner all fuktigheten. Levetiden er 24 timer (papp), 42 timer (metall) og 72 timer (plast). Men hvis du rister eller bruker en støvkost, viftes virusmolekylene ut i luften hvor de overlever i opptil 3 timer, og kan bli pustet inn.
10. Virusmolekylene forblir svært stabile i naturlig kulde, eller kunstig som klimaanlegg i hus og biler. De trenger også fuktighet for å holde seg stabile, og spesielt i mørke. Derfor vil avfuktede, tørre, varme og lyse miljøer degenerere viruset raskere.
11. UV-LYS på ethvert objekt som kan inneholde virusprotein vil bryte det ned. For eksempel kan det å desinfisere og gjenbruke en maske fungere utmerket. Men vær forsiktig, det bryter også ned kollagenet, proteinet i huden, som til slutt kan forårsake rynker og hudkreft.
12. Viruset kan ikke gå gjennom sunn hud.
13. Eddik er IKKE nyttig fordi det ikke bryter ned beskyttende laget med fett.
14. Intet brennevin, heller ikke vodka, fungerer. Den sterkeste vodkaen er 40 % alkohol, og man trenger minst 65 %.
15. LISTERINE HVIS DET HJELPER! Det er 65 % alkohol. Jeg har nedenfor fått opplyst at den Listerine som er tilgjengelig her, ikke han brukes, da den ikke inneholder mer enn 30% alkohol.
16. Jo mer begrenset plass, jo mer viruskonsentrasjon av kan det være. Jo mer åpen eller naturlig luftet, dess mindre.
17. Kort sagt: Man må vaske hendene før og etter berøring av slimhinner, mat, låser, knotter, brytere, fjernkontroll, mobiltelefon, klokker, datamaskiner, pulter, tv osv. Og ved bruk av badet.
18. Man må bruke fuktighetskrem etter så mye vasking, fordi molekylene kan gjemme seg i mikrosprekkene. Jo tykkere krem, jo bedre.
19. Hold også neglene korte slik at viruset ikke gjemmer seg der.
Ymse

Litteraturpris

Legg att eit innspel

I dag vart det til at eg skreiv ein artikkel om Koftearven, boka på 400 sider som Annemor Sundbø ga ut i 2019. Når eg skriv omtale av ei sakprosabok, vil eg gjerne ha med innhaldslista, men den var så lang at det såg eg ikkje syn på å begynne med. Eg intervjua Annemor i Valle Radio då boka kom, då trudde eg det var ei ny strikkebok, men ho arresterte meg då eg sa at eg ikkje kunne strikke, så den boka var neppe noko for meg. -Det er nok ei strikkebok også, sa ho, men det er først og fremst ei bok om strikkehistorie og strikkekultur.

Vi har boka, og då eg skulle skrive artikkelen om ho, fann vi ho i bokhylla, og Annemor hadde rett, her er det så mykje at ein som ikkje strikkar ein maske heilt sikkert og vil finne noko å lese om. Ikkje så rart at ho er nominert til Sørlandets litteraturpris, det er eit gedigent verk. Den prisen har for øvrig Annemor fått før. I 2006 fekk ho den for Usynlege trådar i strikkekunsten. 

I forlengelsen av dette vart det også ein artikkel om prisen og ein om dei nominerte til prisen i 2020.  Så også i dag vart det fem nye artiklar. Her er lista:

Men det vart mest om Sørlandets litteraturpris. Opprinneleg kunne ein stemme til 31. mars, skreiv Fædrelandsvennen. Men no er stemmeperioden utvida til 23. april, Verdens bokdag. Så om du ikkje har stemt ennå, kan du raskt gå inn på heimesida til prisen og stemme.  Her er logoen til prisen:

 

Ymse

Fem artiklar

Legg att eit innspel

Det vart fem artiklar på Setesdalswiki i dag også. Det har vore målet mitt at det kjem fem artiklar kvar dag, då treng vi tre veker på eit nytt hundretal. Her er lista:

Og så ser du at det vart ein ny brukar i dag. Det er ikkje ofte vi får nye brukarar, så det var eg særs takksam for.

I desse koronatider er det kanskje fleire som vil våge seg til å skrive på Setesdalswiki. De er særs velkomne.

 

Ymse

Bare ein

Legg att eit innspel

I Setesdølen i går stod det at Siri Johannessen og Anna Slaby var i studio i Valle Radio. Men det var nok ei misforståing, alle vi som høyrde programmet, høyrde at Anna var på Spasertur. Ho kom heilt til Steinsland, sa ho.

Styret i Valle Radio har sagt at bare Siri kan vere der i desse vekene før påske på grunn av koronakrisa. Dei har endåtil avlyst påskesendingane. Truleg kunne dei nok ha halde påskesendingane i ei anna form, men noko av sjarmen med desse sendingane er jo kontakten med folk som er på hyttene. Når det ikkje er folk på hyttene, fell jo mange av lyttarane som høyrer på fm-radio bort.

Sjølv om Siri er aleine i studio, får ho til mykje ved hjelp av telefonen. I desse digitale tider kan ein nytte Skype eller Facebook som telefon, Spotify leverer musikken digitalt, så ein treng ikkje finne fram plater for å spele den. Likevel er det jo litt vanskeleg å finne musikk når ein skal prate på lufta, styre teknikken, ringe til den ein skal snakke med og så vidare, så eg skjønar at ho vil ha inn helsingar på førehand og at ikkje alle kan få den musikken dei kanskje kunne ønska seg.

Sjølv var eg så heldig å bli trekt ut til å få ei bok tilsendt frå Norsk kulturminnefond då eg svarte på eit spørsmål under Opi sending onsdagskvelden. Den var svært moro å høyre på, med Jorunn Lund Harstad i stova på Harstad og Siri aleine i studio også  den kvelden.

Så i går laga eg ein artikkel om Simen Bjørgen på Setesdalswiki og i dag kom artikkelen om Norsk kulturminnefond.

Simen Bjørgen‎ (diff | hist) . . (+1 463)‎  Norsk kulturminnefond‎‎

Setesdalswiki får mange artiklar basert på det som skjer i radioen og det som står i avisa Setesdølen. Dermed vert det lenker til litt av kvart. I går var det ein notis om Olaf Tønnesland Hodne‎‎ (2 endringer | historikk) . . (+784)‎ .  Den artikkelen fann eg eit bilde til på Facebooksida hans. Den fotografen som hadde teke det, var profesjonell, så då eg ringte han og spurte om å bruke bildet, var han ikkje særleg interessert i det. Men så sa eg at eg kunne skrive ein artikkel om han også, og då vart vi samde om at eg skulle det, så kunne eg bruke artikkelen. Men eg har ennå ikkje skrive om fotografen, det kjem nok i morgon. Helst ville eg skrive om dei begge også på Wikipedia, men då må eg finne ein måte å lenke dei på, og det har eg ikkje klart enno. Eg er jo bare ein.

Ymse

Sangstund

Legg att eit innspel

I dag var det tid for Sangstund i Valle Radio på dagtid frå klokka 10-12. At vår lokalradio sender på dagtid, det er nytt når det ikkje gjeld overføring av møte i Setesdal regionråd. Men det starta i grunnen sist veke, og er truleg eit resultat av koronapandemien.

Programmet skal gi eit høve til å syngje med for alle som ikkje orkar å sitte i timevis med program om epidemien på TV. Det er laga ikkje minst i samråd med ergoterapeutane på alders- og sjukeheimane i Bykle, Valle og Bygland og i samarbeid mellom kulturkontoret og kulturskulen i Valle. Siri Johannessen og Anna Slaby står for programmet, men ettersom det bare er Siri som kan vere i radiohuset, held dei kontakt på telefon medan Anna er ute på vandring i bygda.

Tidlegare hadde Anna ei sangstund i Sæbyggjen torsdag ved lunsjtid der folk kunne kome og få seg kaffi til matpakka eller kjøpe seg litt å bite i. No er det blitt eit utvida konsept på radio. Som om ikkje det er nok, har dei endåtil starta opp eit program for barn klokka 13-14.

I dag hadde eg høve til å høyre programmet og bidra med litt informasjon gjennom lenker på Setesdalswiki. Difor legg eg ut programmet her på bloggen, slik at du kan sjå sangane. Kanskje får du lyst til å syngje med.

  • «Tulpen uit Amsterdam» med Dutch flavours, fra albumet Dutch Barrel Organ (2011).

Sidenummer er henta frå Syng med! Sangbok i stor skrift utgjeve av Orkdal Diakoniutvalg i 2014.

  1. «Den glade vandrer» med Lindesnes Trekkspillklubb, fra albumet Lindesnes trekkspillklubb 5 (side 136 i den grønne boken)
  2. «Calle Schewens vals (I Roslagens famn)» med Evert Taube, fra albumet Evert Taube / Musik vi minns
  3. «Eg veit ei lita jente» med Kirsten Bråten Berg, fra albumet Songen (side 74 i den grønne boken)
  4. «Anna Lovinda» med Erik Bye, fra albumet Norske viseperler (side 112 i den grønne boken)
  5. «Den himmelske lovsang» med Olav Werner, fra albumet Den himmelske lovsang (side 167 i den grønne boken)
  6. «Jag väntar vid min stockeld» med Håkon Renanger, fra albumet Jag har den äran
  7. «Nidelven» med Syskena Rike, fra albumet Dei venaste songane (side 69 i den grønne boken)
  8. «Per Spelmann» med Pudding-TV, fra albumet Pudding-TV’s beste (side 134 i den grønne boken)
    1. Knut K. Homme fortalde om ordsamlaren Bergit Rike, og litt om Taddeiv Bjugsson Aakre.
  9. «Å leva det er å elska» med Gunstein Draugedalen, fra albumet Du ser det ikkje på meg (side 250 i den grønne boken)
  10. «Astrid, mi Astrid» med Kirsten Bråten Berg, fra albumet Songen (side 94 i den grønne boken)
    1. «Skjoldmøyslaget, etter Olav Heggland & Hallvard T. Bjørgum» med Johanne Flottorp, Gard Nergaard og Tor Hoslemo fra albumet Dalstroka innafor – Hardingfelespel frå Agder.
  11. «Valle min heimstad» med Syskena Rike, fra albumet Dei venaste songane.
  12. «Gamle Svarten» med Sven-Olof Sandberg, fra albumet Minnenas musik vol. 3 (side 73 i den grønne boken)
  13. «Sussebass» med Oslo Harmonikvartett, fra albumet Våre beste sommerlåter (side 141 i den grønne boken)
  14. «Tio tusen röda rosor» med Jan Høiland, fra albumet Tio tusen röda rosor (side 101 i den grønne boken)
  15. «Gabriellas sång» med Helen Sjöholm, fra albumet 100 svenska ballader
    1. «Kjempekaren, det er noko som tradisjonen er oppteken av!», fortalt av Olav Bø, fra albumet I Setesdals forteljetradisjon (1996)
  16. «Heime i Valle» med Ånund Lund, fra albumet Blanda drops
  17. «Barnatro» med Hans Martin, fra albumet Där rosor aldrig dör (side 231 i den grønne boken)
  18. «La det swinge» med Bobbysocks, fra albumet La det swinge (side 140 i den grønne boken)
  19. «Å vesle-Kari vår» med Sølvguttene, fra albumet Sølvguttene 50 år (side 93 i den grønne boken)
    1. Knut K. Homme las to stykkje skrive av Taddeiv Bjugsson Aakre:
      1. «Då dei flutte or gamlestog og inn i nyestog» frå Agder Tidend 1931 og
      2. «Rik-Olav Bø», og frå Agder Tidend 1951.
  20. «Ein fin liten blome» med Vera Henriksen, fra albumet Some pretty day (side 202 i den grønne boken)
  21. «Fager kveldsol smiler» med Inger Lise Stulien, fra albumet Min vår (side 154 i den grønne boken)
Ymse

Rysstadbassenget

Legg att eit innspel

I kveldens sending i Valle Radio var det ein interessant samtale mellom Siri Johannessen og professor Gaute Velle frå Universitetet i Bergen. Då fekk vi vite noko av grunnen til at canadieren Robert frå Ottawa har vore om lag ein månad i Rysstadbassenget. Ettersom han ikkje snakka så godt norsk, vart det til at han viste Siri til ein som kunne fortelje.

Det dei prøver å finne ut er korleis fisken reagerer på lufta i vatnet som kjem ut frå Brokke kraftverk. Dette vatnet har runne 30 km i tunnel frå Bykle og når det kjem ut frå turbinane, blir det pressa mykje luft inn i vatnet. Då har det så mykje luft i seg at det boblar om lag som brus, etter det eg skjøna. Då kan fisken få dykkersyke, han får for mykje luft i seg. I tillegg er det ulik temperatur i høve til vatn som renn fritt, det er henta frå djupt vatn i Botsvatn, om vinteren er det varmare enn vatnet fisken står i, om sommaren er det kaldare.

Det er også ein problematikk med krypsiv i Rysstadbassenget. Forskarane nyttar også høvet til å radiomerke fisk for å sjå korleis han reagerer når han er i krypsiv og korleis han reagerer når han er i område som er reinska for krypsiv. Fisken treng grus for å gyte, men når det vert mykje krypsiv, vert det mindre grus. Med radiomerking og lyttebøyar kan ein sjå korleis fisken oppfører seg.

Til sist spurte Siri spørsmål kva ein skulle gjere om ein fiska ein fisk med radiosendar. Då skulle ein kontakte Gaute Velle, som var glad for å få høve til å vere med i Valle Radio. På grunn av koronaepidemien hadde dei ikkje kunna arrangere eit folkemøte som dei hadde planlagt å ha på Rysstad. I staden fekk han i det minste fortelje det på radio. Om nokon hadde spørsmål, kunne dei kontakte han.

I kveldens sending hadde Siri også samtale med fylkesordførar Arne Thomassen om tiltak for næringslivet i samband med koronakrisa og med Margit Dale om tradisjonsmat til påske. Her fortalde ho at dei ikkje hadde særleg tradisjonsmat knytta til påskehelga, anna enn appelsin på skitur. Og så skulle Kystmat-serien starte 14. april klokka 20 på TV2 i fire nye episodar. Dei var heldigvis innspelte før unntakstilstanden starta.

Her er eit bilde av Gaute Velle, henta frå sida hans på Universitetet i Bergen:

Gaute Velle's picture

Ymse

Maraton

Legg att eit innspel

Det kjentest som ein maraton for meg å prøve å skrive 9 artiklar o, sangar av Fanny Crosby i løpet av dagen. Ho hadde 12 sangar i Sangboken, skreiv eg på bloggen i går. Då eg la meg, hadde eg laga fire, så det var att åtte.

Difor kom eg i gang nokså tidleg i dag. Las og lytta, las og lytta. Smått om senn gjekk det framover. Den første lagra eg klokka 8, den siste klokka 15.30, så det var ein god arbeidsdag.

I kveld gjekk så programmet på lufta, der eg kunne vere programleiar via telefon og Skype. Siri hadde funne fram sangane frå ulike kjelder, så det vart ganske variert. Eg er jo glad i korsang, det hadde ho dekka ved å finne eit nederlandsk kor. Der kunne eg ikkje språket, men melodiane er jo kjende på alle desse sangane, så kunne eg ha Sangboken og følgje med på norsk.

Etter at eg var ferdig, hadde Siri sin time. Då snakka ho først med Lisbeth Dalquist Homme om å lese. Lisbeth las også litt og til slutt i kveld snakka Siri også med Aud Kjersti på biblioteket om at det framleis er råd å få låne bøker om ein bestiller og avtalar henting, men at det ikkje er råd å få levert inn før dette er stoppa. Fjernlån går jo heller ikkje no, kjøretenesta mellom biblioteka har stoppa.

Deretter snakka ho med Simen Bjørgen frå Kulturminnefondet før ho fekk Knut Olav Uppstad på tråden. Han har skanna alle nummer av Vegleiaren og dei snakka litt om det. Mellom anna kom det fram at Vegleiaren stoppa i 1942 og kom ikkje ut att før etter krigen. Dei undra seg på kva grunnen kunne vere til det. Då tok eg ein telefon til Knut Olav og sa at eg trudde det skuldast det som på Wikipedia er kalla Kirkekampen. Vi fekk ein hyggeleg prat, dermed fekk eg ikkje med meg så mykje av Postludium.

Valle Radio leverer interessante og lærerike sendingar. Siri tok bildet av meg då eg hadde sangprogrammet. 🙂 Det er ikkje måte på alt ein kan gjere digitalt no for tida.

Ymse

Fanny Crosby

Legg att eit innspel

I morgon er det 200 år sidan Fanny Crosby vart fødd. Ho mista far sin då ho var eitt år gammal, så ho vaks opp hos mora og besteforeldra. Som barn fekk ho ein augesjukdom som gjorde henne blind.  Seinare sa ho at ho meinte det var eit gode at ho var blind, for då kunne ho heller skrive om alt det vakre bestemor fortalde om.

På den tida var det jo ikkje radio og fjernsyn, så underhaldninga for eit barn var å høre dei eldre fortelje. Og bestemor fortalde ikkje minst om alt som sto i Bibelen. Det vert sagt at Fanny lærte seg store deler av Bibelen utanåt.

Det kan ein nok merke i songane hennar. 15 år gammal kom ho på blindeskule. Der var ho elev i 12 år og sidan var ho lærar der i 11 år. Heile tida skreiv ho dikt. Då ho slutta som lærar, gifta ho seg med den blinde musikaren van Alstyne. Då svinga diktinga hennar over til åndelege songar. I alt skreiv ho over 8000 sangar, dei fleste er gløymde nå, men 12 står i Sangboken. Men så levde ho til ho var 95 år gammal, så det vart mange år å skrive på.

Med henne kom ein ny stil inn i kristen sang i Norden. Før hadde det mest vore salmesang, no kom ein meir viseprega stil i sangen, gjerne med refreng. I desse koronatider kan det vere godt å finne dei fram på cd og høyre dei eller kanskje synge dei for deg sjølv og tenke på at om du må vere i karantene og isolasjon, så kan du sjå og syngje. Om du ikkje kan alle versa utanåt, slå opp i Sangboken. I morgon skal eg spele av songane hennar i Sangtimen i Valle Radio klokka 18.30.

Her er lista:

Sangboken nr. 12: Gå meg ei forbi, o Jesus
Sangboken nr. 38: La meg få høre om Jesus
Sangboken nr. 119: Salige visshet
Sangboken nr. 166: Gå til Jesus, kvar og ein
Sangboken nr. 324: Hele veien går han med
Sangboken nr. 354: Jesus hold meg ved ditt kors
Sangboken nr. 372: Sikker i Jesu armer
Sangboken nr. 443: Jeg må ha min Frelser med meg
Sangboken nr. 552: Vis meg veien, kjære Frelser
Sangboken nr. 762: Søk de forvillede
Sangboken nr. 862: En dag vil stemmen briste her
Sangboken nr. 887: Når mitt livsverk er enda

 

Ymse

Uvanlege tider

Legg att eit innspel

Det er verkeleg uvanlege tider no. I dag var det gudsteneste frå Elverhøy kirke i Troms, truleg mest den einaste gudstenesta i landet. Der var det prest, klokkar, organist, sangsolist og felespelar. Dei to første i koret, dei tre siste på kvar si side av orgelet med organisten i midten.

På svensk tv har dei ei gudsteneste som er teken opp tidlegare, den var frå Nederluleå kyrka og der var det glad sang, i Sverige har dei sangtradisjonar som vi ikkje har her i landet, etter mi meining.

Nå Siri har sending i radioen, må alt gjerast på telefon. I går såg vi at det ikkje var mange folk i stortingssalen, dei sat med god avstand frå kvarandre sjølv om alle truleg var friske.

Og så høyrer vi at slik skal det vere i lang tid framover. Då kan ein trygt kalle det uvanlege tider.

I dag var det Maria Budskapsdag. Det var også uvanlege tider. Då var det godt å bli minna på bodskapen: Du har funne nåde hos Gud. Den gjeld både i tider med korona og tider utan.

-Vi står han av, sa dei då vi budde i Vesterålen.

Det gjeld også i dag.

Bilderesultater for nederluleå kyrka

Om Setesdalswiki og programma i Valle radio, som sender tysdag og onsdag kvar veke.