Skilnad mellom versjonar av «Skåmedal»
s (→Hus på Norsk Fokemuseum: rettet skrivefeil i overskrift) |
(litt orto) |
||
| (8 mellomliggjande versjonar av 2 brukarar er ikkje viste) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Fil:Skomedal og omegn 2006.jpg|thumb|Skomedal sett frå Tverrfjellet{{byline|Reidar Tveito}}]] | [[Fil:Skomedal og omegn 2006.jpg|thumb|Skomedal sett frå Tverrfjellet{{byline|[[Reidar Tveito]]}}]] | ||
[[Fil:Skomedal 2006.jpg|thumb|Skomedal, busetnad i 2006{{byline|Reidar Tveito}}]] | [[Fil:Skomedal 2006.jpg|thumb|Skomedal, busetnad i 2006{{byline|Reidar Tveito}}]] | ||
''' | [[Fil:Sandnes-Skomedal 311017-2-2-2-2.jpg|miniatyr|høyre|Skomedal bak i biletet med [[Riksveg 9 Skomedal|den nye vegen]] ovafor grenda [[31. oktober 2017]]. {{Byline|[[Geir Daasvatn]]}}]] | ||
'''Skåmedal''' er ei grend i [[Bygland kommune]]. Den ligg ved [[Riksvei 9]] på vestsida av [[Åraksfjorden]], om lag tre kilometer nord for [[Storstraumen]]. Grenda har gnr. 34 i [[Bygland]]. | |||
Skåmedal hadde på det meste 116 innbyggarar, det var i 1855. I 2012 budde det 21 personar i grenda.<ref>[http://statbank.ssb.no/statistikkbanken/Default_FR.asp?PXSid=0&nvl=true&PLanguage=0&tilside=selectvarval/define.asp&Tabellid=04317 Befolkingstal frå 1999–2012 på Statisisk sentralbyrå sine vevsider]</ref> Arealet er på 23,61 km² (5,55km² ferskvatn, og 18,06 landareal).<ref>[http://statbank.ssb.no/statistikkbanken/Default_FR.asp?PXSid=0&nvl=true&PLanguage=0&tilside=selectvarval/define.asp&Tabellid=06198 Tal frå 2010 på Statisisk sentralbyrå sine vevsider. Diverre må du gå om «Velg via søk» og der skriva inn Skomedal for å gjere søket om att.]</ref> | |||
[[17. oktober 2016]] starta arbeidet med ny veg gjennom Skåmedal. Dette prosjektet er ein del av arbeidet med to-feltsveg («gul midtstripe») til [[Hovden]] som har gått føre seg sidan 2002.<ref>''Samferdselsprosjekter i Agder i 2016'', artikkel i [[Fædrelandsvennen]] [[4. januar 2016]], side 5</ref> Under førebuingane til vegarbeidet vart veglina rydda for skog. Det kom då fram både ei gamal badstoge og eit kvernhus. Spesielt badstoga skal vere spesiell, ved at ho er intakt slik ho vart nytta til sitt opphavelege bruk.<ref>[[Ole Birger Lien]], ''Unik basstoge og kvinnhus dukka opp'', artikkel i [[Setesdølen nr. 75, 2016]], side 6</ref> | |||
==Namnet Skomedal== | ==Namnet Skomedal== | ||
| Line 16: | Line 17: | ||
==Hus på Norsk Folkemuseum== | ==Hus på Norsk Folkemuseum== | ||
I samband med at det skulle byggjast ny løe med nytt fjøs og ny stall på [[Bjørkevollen Skomedal]] i 1941, vart dei gamle bygningane - fjøset, stallen og løa - flutte til [[:no:Norsk Folkemuseum|Norsk Folkemuseum]] på Bygdøy. Der står dei no i Setesdalstunet, velhaldne og typiske for den tida sin byggestil. Det sto nærast identiske bygningar på kvar gard. Dei er innhenta av tida og er borte no alle saman. Arbeidet ved demonteringa i 1941 vart dokumentert ved mange fotografi som er tilgjengelege i Digitalt Museum<ref>[http://primusweb.no/search?query=Skomedal&js=1 Lenke til bilete frå Skomedal]</ref>. Dei fleste syner demonteringa av fjøset, stallen og løa, men det er og nokre personar og ting som er fotograferte. | I samband med at det skulle byggjast ny løe med nytt fjøs og ny stall på [[Bjørkevollen Skomedal]] i 1941, vart dei gamle bygningane - fjøset, stallen og løa - flutte til [[:no:Norsk Folkemuseum|Norsk Folkemuseum]] på Bygdøy. Der står dei no i Setesdalstunet, velhaldne og typiske for den tida sin byggestil. Det sto nærast identiske bygningar på kvar gard. Dei er innhenta av tida og er borte no alle saman. Arbeidet ved demonteringa i 1941 vart dokumentert ved mange fotografi som er tilgjengelege i Digitalt Museum<ref>[http://primusweb.no/search?query=Skomedal&js=1 Lenke til bilete frå Skomedal]</ref>. Dei fleste syner demonteringa av fjøset, stallen og løa, men det er og nokre personar og ting som er fotograferte. | ||
== Fornminne == | |||
Ved [[Kotedekkan]], ca. 160 meter sør for [[Riksveg 9]] ved Storstraumen, ligg det ei lita rundrøys. Røysa er datert til jernalderen (før år 1050).<ref>[[Reidar Vollen]], ''[[Bygland gard og ætt]]'', bind VI, utgjeve av [[Bygland bygdesogenemnd]], 2009, side 321</ref> Men etter at gravrøysa på [[Nånesodden]] er blitt tidfesta til yngre bronsealder, er det vel mogeleg at fleire av [[Gravrøyser ved Byglandsfjorden|dei andre gravrøysene]] rundt [[Byglandsfjorden]] er eldre enn det ein tidlegare trudde. | |||
Litt lenger nord enn gravrøysa, midt i den nedlagte campingplassen på staden, er det registrert eit felt med minst ni rydningsrøyser. Dateringa er uviss. | |||
Ei tredje registrering er gjort på grunnen til [[Bjørkevodden]]. Staden er like ved fjorden, og inneheld to gravrøyser. Dateringa er jernalder. | |||
==Referanser== | ==Referanser== | ||
| Line 23: | Line 31: | ||
{{#display_map: 58.87255,7.70420| type=terrain| zoom=13}} | {{#display_map: 58.87255,7.70420| type=terrain| zoom=13}} | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Skomedal]] | ||
[[Kategori:Garder i Bygland]] | [[Kategori:Garder i Bygland]] | ||
Siste versjonen frå 16. mai 2025 kl. 20:18
Skåmedal er ei grend i Bygland kommune. Den ligg ved Riksvei 9 på vestsida av Åraksfjorden, om lag tre kilometer nord for Storstraumen. Grenda har gnr. 34 i Bygland.
Skåmedal hadde på det meste 116 innbyggarar, det var i 1855. I 2012 budde det 21 personar i grenda.[1] Arealet er på 23,61 km² (5,55km² ferskvatn, og 18,06 landareal).[2]
17. oktober 2016 starta arbeidet med ny veg gjennom Skåmedal. Dette prosjektet er ein del av arbeidet med to-feltsveg («gul midtstripe») til Hovden som har gått føre seg sidan 2002.[3] Under førebuingane til vegarbeidet vart veglina rydda for skog. Det kom då fram både ei gamal badstoge og eit kvernhus. Spesielt badstoga skal vere spesiell, ved at ho er intakt slik ho vart nytta til sitt opphavelege bruk.[4]
Namnet Skomedal
Namnet «Skomedal» kjem i fylgje Oluf Rygh sitt verk Norske Gaardnavne[5] av elvenamnet 'Skalma' (no kalla «Skåmeåne»). «Skalma» kjem frå «skalm» som vart bruka om noko som var kløyvd, todela eller togreina. Det er to geografiske lokalitetar som passar med dette namnet.
- Hovudelva vert danna ved at Rasvætåa som kjem frå sør frå Vestre Trældalen møter Skåvassåa som kjem frå nord. Saman med hovudelva som renn mot aust lagar dette ein T som kløyver landskapet horisontalt.
- Namnet kan og passe med bare hovudelva sidan ho har grave ut 'Skåmejuvet' og på den måten kløyver landskapet vertikalt. Uttalen av '-al-' har endra seg over tid til ein låg, bakre, rund vokal som i norrønt vart skriven 'ǫ' (o med kvist) og no vert skriven 'å'. Ein finn såleis at gardsnamnet vert skriven både 'Skomedal' og 'Skåmedal'.
Den fyrste skriftlege kjelda som nemner Skomedal (då nemnd «Skamodale») er eit diplom frå 1. mai 1444,[6] men sjølve garden er mykje eldre. I diplomen stadfesta presten i Valle, Gunnar Taraldson, og lagrettemennene Jon Salveson og Eirik Torgeirsson at brørne Andres og Gunnar Aslakson selde ti månadsmatsbol i Nordre Skomedal til Aslak Hergilsson.
Hus på Norsk Folkemuseum
I samband med at det skulle byggjast ny løe med nytt fjøs og ny stall på Bjørkevollen Skomedal i 1941, vart dei gamle bygningane - fjøset, stallen og løa - flutte til Norsk Folkemuseum på Bygdøy. Der står dei no i Setesdalstunet, velhaldne og typiske for den tida sin byggestil. Det sto nærast identiske bygningar på kvar gard. Dei er innhenta av tida og er borte no alle saman. Arbeidet ved demonteringa i 1941 vart dokumentert ved mange fotografi som er tilgjengelege i Digitalt Museum[7]. Dei fleste syner demonteringa av fjøset, stallen og løa, men det er og nokre personar og ting som er fotograferte.
Fornminne
Ved Kotedekkan, ca. 160 meter sør for Riksveg 9 ved Storstraumen, ligg det ei lita rundrøys. Røysa er datert til jernalderen (før år 1050).[8] Men etter at gravrøysa på Nånesodden er blitt tidfesta til yngre bronsealder, er det vel mogeleg at fleire av dei andre gravrøysene rundt Byglandsfjorden er eldre enn det ein tidlegare trudde.
Litt lenger nord enn gravrøysa, midt i den nedlagte campingplassen på staden, er det registrert eit felt med minst ni rydningsrøyser. Dateringa er uviss.
Ei tredje registrering er gjort på grunnen til Bjørkevodden. Staden er like ved fjorden, og inneheld to gravrøyser. Dateringa er jernalder.
Referanser
- ↑ Befolkingstal frå 1999–2012 på Statisisk sentralbyrå sine vevsider
- ↑ Tal frå 2010 på Statisisk sentralbyrå sine vevsider. Diverre må du gå om «Velg via søk» og der skriva inn Skomedal for å gjere søket om att.
- ↑ Samferdselsprosjekter i Agder i 2016, artikkel i Fædrelandsvennen 4. januar 2016, side 5
- ↑ Ole Birger Lien, Unik basstoge og kvinnhus dukka opp, artikkel i Setesdølen nr. 75, 2016, side 6
- ↑ «Skomedal» i Oluf Rygh sitt verk Norske Gaardnavne
- ↑ Diplomatarium Norvegicum Nummer: 893, bind IV side 654
- ↑ Lenke til bilete frå Skomedal
- ↑ Reidar Vollen, Bygland gard og ætt, bind VI, utgjeve av Bygland bygdesogenemnd, 2009, side 321